Αποτελεί κοινό τόπο για την ανθρώπινη ύπαρξη η παρουσία μιας σειράς αμφισβητήσεων,πολύπλοκων δυσχερειών, αναρίθμητων ματαιώσεων,ανεκπλήρωτων σχεδίων και ένα πεδίο πολύπλοκων δυσχερειών που ζητούν απαντήσεις και εγείρουν αξιώσεις.
Καταπιεστικές πολλές φορές για την ψυχή του καθενός μας, σε σημείο που να θέτουν σε κίνδυνο την ακεραιότητα και την ζωντάνια της ψυχικής μας υγείας!
Οι καθημερινές απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής συμπιέζουν αφάνταστα την ψυχική μας ανεμελιά και δεν είναι λίγες, ούτε σπάνιες οι φορές που γεγονότα και ζητούμενα της εποχής μας την θέτουν στα όρια της εξουθένωσης της, στριμώχνοντας την και πιέζουν όλο τον δυναμικό εαυτό μας σε σημείο που ειναι παντελως ανυπόφορο και γίνονται μια τεράστια τροχοπέδη σε σχεδιασμούς, επιδιώξεις και όνειρα που έχουμε επιλέξει να υπηρετήσουμε και που νοηματοδοτούν τις ανθρώπινες επιλογές μας.
Στην αναζήτηση πιθανών συμμαχιών,οταν πλέον μας έχει γίνει απτή,κατανοητή και καταφανέστατη η καθήλωση των υγιών,καθοδηγητικών μας δυναμικών, όταν αυτή η παθολογία καταλάβει ικανό κομμάτι της δραστηριοποίησής μας και έχουν αναπτυχθεί ανασταλτικοί για εμάς και την πρόοδο μας μηχανισμοί,
Οι λειτουργοί της ψυχικής υγείας μπορούν να μας βοηθήσουν να διακρίνουμε τις φωτεινές διεξόδους σε μια ομολογουμένως θολή εποχή, να ξεχωρίσουμε τα ποιοτικά πράγματα μέσα από τον τεράστιο όγκο σκουπιδιών-πνευματικών και άλλων που μας πλασσάρουν ως αναγκαία.
Να μας στηρίξουν έτσι ώστε να πάρουμε την απόφαση για αλλαγή,να μπορέσουμε να ξεβολευτουμε ,να αποχωριστούμε το παλιό, το άχρηστο, το περιττό, το δυσλειτουργικό που μας φαίνεται πια βολικό και εύκαιρο αλλά μας βαλτώνει σε μια σκέψη και κίνηση που συνεχώς υποχωρεί και παραδίδει κομμάτια του εαυτού μας, τα οποία κάποτε θεωρούσαμε αδιαταρακτα και αδιαπραγμάτευτα!!!
Με την ψυχοθεραπεία έχουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε και να ανασκαλέψουμε κομμάτια και πτυχές από τα πλέον άδυτα της ψυχής μας, που ναι κρυμμένα και αποθηκευμένα στην πνευματική μας και πολιτισμική δεξαμενή καταγεγραμμένα σε άγνωστο χρόνο προερχόμενα από γονικές. προγονικές επιρροές μας περιμένουν τον κατάλληλο χρόνο,την επιτακτική ανάγκη ή και το τυχαίο γεγονός για την ανάσυρσή τους και την εμφάνιση τους στην συνειδητή μας καθημερινότητα!
Εξάλλου η διαδικασία της αλλαγής που επιχειρούμε δεν είναι ποτέ γραμμικής μορφής αλλα έχει πολλά πισωγυρίσματα,αμφιταλαντεύσεις, σκαμπανεβάσματα, ανάμεικτα συναισθήματα, ανακολουθίες,αντιρροπίες και αντιστάσεις από το περιβάλλον μας αλλά και εμάς τους ίδιους.
Η επιτακτικότητα για αλλαγή είτε έχει εγγενή και εσωτερικά χαρακτηριστικά ,είτε παρουσιάζεται σαν εξωτερική αναγκαιότητα, μοιάζει να είναι αναπόφευκτη όσο και το ταρακούνημα που θα επιφέρει,όταν βρεθούμε αντιμέτωποι με αυτή και διαμορφωθούν καινούργια δεδομένα, διαφορετικά και πιο ελπιδοφόρα που θα ισχυροποιούν και θα ενδυναμώνουν το Εγώ μας και τις παραμετρικές του δυνατότητες και ικανότητες!
Με όλα αυτά η ψυχοθεραπεία δεν είναι απλά μια διαδικασία ανακούφισης, αλλά μια εμπειρία ζωής που πηγαίνει πολύ βαθιά στις αιτίες των ζητουμένων μας και ανάλογα με την δικη μας διάθεση και ετοιμότητα αλλά και με την ποιότητά του ψυχοθεραπευτη θα έχουμε την ευκαιρία και να ανακουφιστούμε προφανώς απο τον ψυχικό πόνο που τώρα μας απασχολεί αλλά και να κάνουμε ένα αλησμόνητο και μοναδικό ταξίδι στις ενδότερες και ανεξερεύνητες πλευρές του εαυτού μας.
Που μέχρι τώρα μπορεί και να μην γνωρίζαμε, να αγνοούσαμε την ύπαρξή τους. Τώρα όμως μας δίνεται η ευκαιρία να ξανασυστηθούμε με τον εαυτό μας, να επανιδρύσουμε,να εξορθολογήσουμε,να ενδυναμώσουμε και να θέσουμε πιο υγιείς, πιο ταιριαστούς στον εαυτό μας και πιο λειτουργικές διαδικασίες και δομές στην υπηρεσία των στόχων και των προοπτικών μας.
...είναι μια διαδικασία απελευθερωτική,μια ώθηση προς τα εμπρός και μια γενικότερη δυναμική προς μια πολύπλευρη ευμάρεια και μια ομαλή ψυχοσυνύπαρξη με τον ίδιο μας τον εαυτό, με στόχο πάντα τις πιο σφοδρά επιθυμητές διεκδικήσεις και στοχεύσεις που έχουμε θέσει με το εξιδανικευμένο Εγώ μας!
Κι επειδή ο κάθε άνθρωπος που λαμβάνει μέρος σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία δεν μπορεί να γνωρίζει ούτε το ακριβές ζητούμενο, ούτε την πλέον κατάλληλη διαδρομή που μπορεί να ακολουθήσει, έτσι ώστε να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα σε αυτό το πολύ σημαντικό και σοβαρό για την όλη εξελικτική πορεία μας ζητημα, η επάρκεια, οι εμπειρίες και η αξία, η προσωπική καταλληλότητα του ψυχοθεραπευτή διαδραματίζουν καίριο, σημαίνοντα και καταλυτικό ρόλο!
Ένα σύνολο χαρακτηριστικών ,ταλέντων και δεξιοτήτων,προσωπικών γνωρισμάτων πρέπει να συγκεντρώνει σαν προσωπικότητα ο θεραπευτής ,έτσι ώστε να φανεί αντάξιος των προσδοκιών του θεραπευόμενου αλλά και ενεργητικά ταυτόσημος με τις αυξημένες επιδιώξεις και τα ιδιαίτερης σημασίας προσδοκώμενα, που αναμένονται από το ψυχοθεραπευτικό ταξίδι στα βαθη(ενδότερα) της ψυχης.
Αυτό που ο Yalom ονόμασε ΔΩΡΟ και που η επιτυχημένη διαδρομή και έκβαση του δύναται να αποτελέσει σφραγίδα με ανεξίτηλη για την περαιτέρω ζωή του θεραπευόμενου και ενα τροχειοδεικτικού τύπου δεδομένο για την υπόλοιπη ζωή του!
Στην δική μου επιστημονική ματιά, ο ώριμος ψυχοθεραπευτής είναι αυτός που έχει υπάρξει κοινωνός πολλών και διαφορετικών εμπειριών.
Που εχει εντρυφήσει προσωπικά σε καταστάσεις άλλοτε σαν παρατηρητής και άλλοτε σαν πρωταγωνιστής. Και που αυτές οι εμπειρίες εχουν αντιστοίχιση μέσα του και κυρίως έχουν περάσει από το προσωπικό του φίλτρο, που έχουν μεταβολιστεί και δουλευτεί εντός του, αφήνοντας το πολύτιμο απόσταγμα εμπειρίας, ενσυναίσθησης και γνώσης.
Οι εμπειρίες του που αξιοποιούνται και μέσα απο την μακρά, επίπονη,αναλυτική και ενδελεχη ωρίμανση εν μέσω της δικής του προσωπικής θεραπείας, αλλά
και που εμπλουτίζονται, διαφοροποιούνται και τελικώς σχηματοποιούνται σε βασικές αρχές μέσα από το ολοκληρωμένο αξιακό και ιδεολογικό του σύστημα!
Προσωπικά δεν μπορώ να φανταστώ έναν θεραπευτή με μόνο εφόδιό του τις στεγνές κι αποσυναισθηματοποιημένες γνώσεις του, όσο καλός κάτοχος αυτών κι αν είναι…
Αν δεν είναι μπαρουτοκαπνισμένος στη ζωή και στην τρέλα της, προσωπικά δεν μου κάνει!!!
Και εξηγούμαι: Στο οπλοστάσιο του ψυχοθεραπευτή είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν σαφώς καταγεγραμμένα εμπειρικά δεδομένα πολλών διαφορετικών και αν είναι δυνατόν εναντιωματικών μεταξύ τους καταστάσεων.
Να έχει κάνει χιλιόμετρα στη ζωή κι όχι πάντοτε σε συνθήκες ιδανικές!
Τούτο εξυπηρετεί την δράση του είτε εμπειρικά, είτε διαισθητικά ,είτε επαγωγικά, είτε απαγωγικά, είτε εναισθητικά, αφού έχει κατακτημένη αυτή τη γνώση είτε κοινωνικά στοιχειοθετημένη, είτε βιωματικά και αντιληπτικά γνώριμη. Αυτή η πλειάδα αντιλήψεων και όψεων σχετικά με ζωές, συμπεριφορές,στάσεις προβλήματα, νοοτροπίες και φαινόμενα με τα οποία θα έχει έρθει αντιμέτωπος δεν θα τον βρουν απροετοίμαστο και ξαφνιασμένο.
Η κοινωνική του εμπειρία, η βιωματική του τριβή και γνώση θα τον προφυλάξουν απο αμετροέπειες, κακοτοπιές και κυρίως θα τον βρουν έτοιμο να προσφέρει την “εμπειρική του συνοδεία” στο θεραπευτικό αίτημα που του προσκομίζει ο θεραπευόμενός του.
Αναμφιβόλως μαζί με την επιστημονική του κατάρτιση θα σταθεί χωρίς φόβο και χωρίς ασάφειες δίπλα του στην προσπάθειά του να κατανοήσει,να συμβιβαστεί,να πάνε μαζί στο παρακάτω...
Ακόμη περισσότερο η κοινωνική του μόρφωση θα του δώσει επικουρική συνδρομή και προς την ορθότερη και καταλληλότερα διασαφηνισμένη διατύπωσή του θεραπευτικού αιτήματος.
Με τον τρόπο του θα καταφέρει να γίνει σημαντικός συνοδοιπόρος στις μάχες του θεραπευόμενου του προς τη λύση και την διευκόλυνση κατανόησης του προβλήματος του.
Δεν πρέπει να μείνει στο σύμπτωμα, δηλαδή στην επιφάνεια αλλά να αντιληφθεί το βαθύτερο πρόβλημα, δηλαδή την ουσία και φυσικά να του είναι γνωστή ή τουλάχιστον να έχει υποπτευθεί αυτήν την διαδρομή (από το σύμπτωμα στο πρόβλημα) προτείνοντάς του τον ασφαλέστερο και καλύτερο από όλες τις απόψεις δρόμο. Φυσικά όσες περισσότερες είναι οι φορές που σαν άνθρωπος και κοινωνικό ον έχει κάνει παρόμοιες διαδρομές ή έχει ανα(βιώσει)μέσα του ανάλογα περιστατικά, τότε ο δρόμος προς την θεραπεία, την ίαση,την ενσυναίσθηση γίνεται πιο βατός, λιγότερο ολισθηρός και με περισσότερη μεθοδικότητα, με σταθερότητα,με την κατάλληλη διεισδυτικότητα και με περισσή υπευθυνότητα.
Αναλόγως και τα αποτελέσματα θα τείνουν να έχουν πιο μόνιμα και στοχευμένα χαρακτηριστικά !
Το να έχεις όλη την καλή διάθεση να νιώσεις τα συναισθήματα του θεραπευόμενου που έχεις απέναντί σου κατέχοντας ανεπτυγμένη την αίσθηση του ανθρωπισμού και του συμπάσχειν δεν είναι ποτέ αρκετό και επ ουδενί δεν θα βοηθησει αποφασιστικά προς το καλύτερο αποτέλεσμα.
Ούτε η άριστη θεωρητική γνώση θα μπορέσει να σε καλύψει μπροστά στα επιτακτικά και πολλές φορές οδυνηρά συμβάντα που θα σκάσουν με θόρυβο μπροστά σου.
Όπως αναφέρει ο Foulkes:
¨Αν ο θεραπευτής σαν άνθρωπος και σαν επιστήμονας δεν έχει περπατήσει βιωματικά ή νοητικά αυτό το μονοπάτι, λίγα είναι αυτά που θα μπορέσει να καταφέρει¨.
Εν αντιθέσει ο έμπειρος θεραπευτής δύναται να είναι πιο συνεπής,πιο αποτελεσματικός, αποφασιστικός και ασφαλής συνοδοιπόρος στο ταξίδι προς την ίαση, το οποίο καλείται μαζι με το θεραπευόμενο να κάνει.
Κι ενισχύοντας την όλη του προσπάθεια με εμπιστοσύνη που αμοιβαία θα έχει ανταλλάξει μαζί του!
Γενικότερα μια σειρά από ιδιότητες και αρετές αλλα και άτυπα προσωπικά χαρακτηριστικά που διαθέτει ο ψυχοθεραπευτής σαν άνθρωπος και κοινωνικό ον θα διαδραματίσουν τον δικό τους σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα, την ανθεκτικότητα και την διαχείριση της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά.
Φυσικά δεν νοείται ότι μονάχα ότι έχει ζήσει και αποσαφηνίσει μέσα του ο θεραπευτης, μόνο αυτά μπορεί να διαπραγματευτεί.
Αλλωστε η διαφορετικότητα που εν μεσω της πολυπολιτισμικότητας που υπάρχει στο κοινωνικό σύνολο αλλά και η πολυπλοκότητα της εποχής μας οφειλουν να βρισκουν τον θεραπευτή ενήμερο, ανοιχτόμυαλο,με πλαστικότητα στην σκέψη και ανοχη σε οτι νεο μπορει να συναντήσει.
Γι Αυτό και καθιστούν τούτο το χαρακτηριστικό απαραίτητο μιας και είναι έτοιμος και ικανός να δουλέψει και σε νέα περιβάλλοντα και περίπλοκες καταστάσεις που ουδόλως μοιάζουν ή συμπίπτουν με τα δικά του πιστεύω και τις αναμνήσεις που έχει από παιδί και μέσα στην οικογένειά του.
Εδώ οφείλουμε να δώσουμε αρκετή από την προσοχή μας:
Δεν πρέπει να συνδέσουμε και να ταυτίζουμε το Πρόσωπο του θεραπευτή με τον Ρόλο του θεραπευτή!
Σε κάθε ψυχοθεραπευτική διαδικασία και στο επίκεντρό της δεν είναι ούτε ο θεραπευτής, ουτε ο θεραπευόμενος και το πρόβλημά του.
Ούτε φυσικά οι απαγορεύσεις και τα όρια που φυσικά πρέπει να υπάρχουν, έτσι ώστε να διεξάγεται ομαλά και μεθοδικά η κάθε θεραπεία.
Στο επίκεντρο βρίσκεται η Σχέση και το Σχετίζεσθαι μεταξύ των δύο.
Όπως και σε κάθε σχέση πολλά είναι τα δυναμικά και οι συνιστώσες που την διαμορφώνουν, την προάγουν, την σφυρηλατούν έτσι ώστε να μας αποδώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα να να λάβει μια συγκεκριμένη και κατά περίπτωση εγκεκριμένη μορφή .
Εδω η σχέση είναι το πολύτιμο εργαλείο και απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία και τους σκοπούς μας.
Θα ήταν πολύ χρήσιμο ιδίως από την πλευρά του θεραπευτή που οδηγεί και οριοθετεί να υφίστανται ορισμένες προδιαγραφές που θα ενισχύσουν την ορθή ροή της θεραπείας.
Πάνω απ όλα είναι η ηθική του ψυχοθεραπευτή και είναι αυτή που θα δημιουργήσει μια αμφίπλευρη εμπιστοσύνη στη σχέση.
Φυσικά η αυτοεκτιμηση, η αντικειμενικότητα, η ουδετερότητα,η αποστασιοποίηση αλλα και η εγγύτητα όπου χρειαστεί, η αυτοαποκάλυψη, όπου θεωρείται αναγκαίο και χρήσιμο, η μη κατευθυντική και άκαμπτη στάση του….
Όλα αυτά βαίνουν ευεργετικά οταν υπάρχουν!
Όμως θεωρώ ότι όταν κάποιος σε προσκαλεί να εργαστείτε “για τα της ψυχής του”, το λιγότερο που οφείλεις είναι να σκουπίσεις τα πόδια σου όταν εισέρχεσαι με την άδειά του σε αυτή!
Όσο για την αντικειμενικότητα ο Foulkes μας συνιστά ότι:
¨Οταν ο θεραπευτής επιμένει να είναι αντικειμενικός τοποθετείται προς την πλευρά του προβλήματος, επειδή αντίκειται στη λύση, διότι αυτή η λύση ή η αλήθεια αναδύεται από την εμπειρία των σχέσεων με τον θεραπευόμενο¨.
Αυτή η αμφίδρομη εμπιστοσύνη που θα δημιουργηθεί από τη σχέση μεταξύ θεραπευτή-θεραπευόμενου θα βοηθήσει πολύ έτσι ώστε ο θεραπευόμενος να μπορέσει να αναδείξει και να ενδυναμώσει το Υγιές Μέρος του Εγώ του .
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
Foulkes, S.Η. (1964). Therapeutic Group Analysis. London: George Allen and Unwin. Reprinted London:Karnac 1984.
Tsegos, I.K. (1993). Strength, Power and Group Analysis. Group Analysis, Vol. XXVI.
Τσέγκος, Ι.Κ. (2002). Οι μεταμφιέσεις του ψυχοθεραπευτού. Αθήνα: Στιγμή.
Moreno, J.L. (1996). The International Ηandbook of Group Psychotherapy. New York: Phil. Library.
Arhur Robbins-The Artist as therapist(1984)
Jennings,Ase Minde,Μάσκες της ψυχής:Εκδοσεις Ελληνικα Γραμματα 1996
Irvin D. Yalom : «Το Δώρο της Ψυχοθεραπείας», εκδ. Άγρα, Αθήνα 2004.
Irvin D. Yalom : «Η Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ψυχοθεραπείας», εκδ. Άγρα, Αθήνα 2006 Thomas Moore : «Η Φροντίδα της Ψυχής», Εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2004.
Γρηγόρης Βασιλειάδης: "Το Ψυχοθεραπευτικό Ταξίδι: Απ' τον φόβο της σκιάς, στο φως της επίγνωσης", Εκδόσεις i Write Publications, Θεσσαλονίκη 2014
Irvin Yalom:The Gift of Therapy: An Open Letter to a New Generation of Therapists and Their Patients)Το δώρο της Ψυχοθεραπείας.2001
Irvin Yalom:The Theory and Practice of Group Psychotherapy
(Θεωρια και πρακτική τής ψυχοθεραπευτικής Ομαδας)
Irvin Yalom:Love's Executioner and Other Tales of Psychotherapy
(Ο δήμιος του ‘ερωτα)1989